Türkiye'de 'Türkmen' Kavramı ve Yerleşimleri

14 Mart 2009 Cumartesi

İslamiyet'in kabulü ile birlikte özellikle Gazneli Mahmut zamanında Oğuzlar'a Türkmen denmeye başlanmıştır. Türkmen, müslüman olan göçebe Oğuzlar'ın ikinci adıdır. Türkmend (Danişmend gibi) sözcüğünden türemiş olduğu da iddia edilir.

Türkiye Türklerini oluşturan Türk etnisitesinin birçoğu kendilerini Türkmen kökenlere dayandırmaktadır. Doğu'da ve Orta Anadolu'da sadece 'Türkmen' deyimiyle anılan topluluklar vardır. Bu topluluklar yörük, manav gibi tanımlamaları kullanmadan sadece 'Türkmen' olduklarını belirtirler.(Sivas/Şarkışla,Kayseri,Konya/Ereğli,Konya/Kadınhanı,Misis,Ceyhan,Osmaniye/Kadirli, Ardahan/Damal/Hanak, Hatay/Reyhanlı/ Gaziantep/İslahiye, Adıyaman/Besni, Nevsehir/Kalecik, Afyonkarahisar/Emirdağ, Bursa, Bolu, Kastamonu, Bolvadin, Çankırı/Güney Kışla, Yozgat/Sorgun Sarıkaya, kırşehir Konya Kulu merkezde Atçeken Türkmenleri, Karabağ Türkmenleri, Kulu Kozanlı'da Avşar ve Farsak Türkmenleri, Kulu Yaraşlı Köyünde Yaraşlı Türkmenleri gibi.(Devrim Sönmez, Eskiçağlardan günümüze Kulu, Konya, 2004.)

Çoğu Türkmen grubu ise Türkmen tabirini kullanmadan kendilerini sadece 'Yörük' tabirini kullanır. (Kütahya, Manisa, Balıkesir ve Adana'daki gibi). Söz konusu Türkmen gruplarının Yörük tabirini kullanmasının sebebi ise 17. yüzyıldan önce yörük hayatını sürdürmeleri nedeniyledir. Bu gruplar 17. yüzyıldan sonra zorla iskan ettirilmiştir. Selçukludan beri yaşayan veya 17. yüzyıldan önce yerleşik hayata geçen sünni Türkmen grupları ise kendileri için 'Manav Türkmen' tanımlamasını kullanırlar (Eskişehir, Bursa, Kocaeli, Balıkesir, Sakarya'da olduğu gibi).

Batı Anadolu'da Çanakkale, İzmir, Manisa, Balıkesir, Denizli, Aydın, Muğla, Burdur, Adana ve Hatay bölgelerinde daha çok Alevi inançlı topluluklar Türkmen kimliğini kullanırlar ve Batı Anadolu'da Türkmen dendiğinde Yörük ve Manavlar'dan çok çoğunlukla Alevi inançlı Türk toplulukları anlaşılır.